Kapitałem wielu firm są informacje, w tym know-how, projekty techniczne, strategie marketingowe, czy bazy klientów. Przejęcie ich przez osoby nieuprawnione może doprowadzić do znacznego kryzysu w organizacji, a czasami nawet doprowadzić do upadku.
Nie wszystkie podmioty w odpowiedni sposób chronią dane mające strategiczną wartość, tj. nie informują pracowników, które dane podlegają ochronie jako tajemnica przedsiębiorstwa oraz nie wdrażają procedur bezpieczeństwa w tym zakresie. Jak wiadomo, zwykle najsłabszym ogniwem jest człowiek, zatem zdarza się, że nawet mimo istniejących standardów pracownicy wynoszą na zewnątrz firmowe dane.
Dlaczego pracownicy wykradają dane firmowe
Kradzież firmowych danych zwykle zbiega się z rozwiązaniem stosunku pracy. Czasami pracownicy otwierają własne – konkurencyjne do pracodawcy firmy, innym razem przechodzą do konkurencji (poza tematem leży aspekt moralny tak rozpoczętej współpracy z pracownikiem – można założyć, że w przyszłości nie zawaha się przekazać danych obecnej firmy kolejnemu podmiotowi).
Firmowe dane mają zwykle wartość handlową – mogą stanowić zatem kartę przetargową przy poszukiwaniu nowej pracy. Konkurencja może być zainteresowana jest bazą klientów swojego rywala rynkowego. Także przy otwieraniu własnej działalności – rozpoczynanie od zera obarczone jest zdecydowanie większym ryzykiem niż praca z klientami, z którymi nierzadko przez lata wypracowane są już relacje personalne.
W efekcie traci były pracodawca – traci klientów, kontrakty, potencjalne przyszłe transakcje, odnotowuje zatem stratę. Nierzadko zdarzają się sytuacje, że z firmy odchodzi kilku handlowców jednocześnie i podejmują wspólną działalność konkurencyjną w stosunku do byłego pracodawcy. W takiej sytuacji, firma traci dodatkowo zespół ludzi.
Jakimi narzędziami walki z nieuczciwymi pracownikami dysponuje pracodawca?
Pewne narzędzia w tym zakresie wynikają z Kodeksu Pracy. Zgodnie z art. 100 §2 pkt 4 KP pracownik w ramach podstawowych obowiązków powinien w szczególności dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Zgodnie zaś z art. 11 ust 4 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji „Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności”.
Zgodnie z doktryną prawa pracy w tym zakresie, tajemnicę przedsiębiorstwa stanowią dane obejmujące źródła zaopatrzenia i zbytu, a więc na przykład firmowe bazy danych obejmujące dostawców oraz odbiorców produktów bądź usług oferowanych przez firmę. Obowiązek zachowania tajemnicy wynikający z KP jest bezwzględny, co oznacza, że pracodawca nie musi podejmować jakichś szczególnych działań mających na celu zachowanie poufności danych, których ujawnienie mogłoby narazić go na szkodę. Elementem koniecznym skuteczności dochodzenia winy pracownika jest jednak uprzednie poinformowanie go o zakresie poufności informacji. W tym celu dobrze jest zawrzeć odpowiednie zapisy w tym zakresie do łączącej strony umowę o pracę, tak by nie było wątpliwości, że pracownik znał zakres tajemnicy.
Kradzież firmowych danych bez wątpienia stanowi naruszenie powyższego obowiązku, stanowi zatem podstawę rozwiązania stosunku pracy w trybie natychmiastowym bez wypowiedzenia. Narzędzie to ogranicza się jedynie do osób pozostających w stosunku pracy.
Co zatem w sytuacji kiedy pracownik wykradł firmowe dane tuż przed rozwiązaniem umowy, czy w czasie trwania okresu wypowiedzenia? W takich przypadkach interes poszkodowanego pracodawcy podlega ochronie przez przepisy o odpowiedzialności cywilnej oraz karnej zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Zgodnie z treścią art. Art. 18. 1. W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:
1) zaniechania niedozwolonych działań;
2) usunięcia skutków niedozwolonych działań;
3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
4) naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
Odpowiedzialność karna została uregulowana w art. 23 ustawy, który przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch dla sprawcy, który mimo ciążącego na nim obowiązku w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy. Na tę samą odpowiedzialność narażona jest także osoba, która uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.
Poszkodowany pracodawca może dochodzić swoich roszczeń także na drodze procedury karnej oraz cywilnej.
W jaki sposób udowodnić pracownikowi kradzież danych firmowych
Aby skutecznie dochodzić swych roszczeń, przed wszczęciem jakiegokolwiek postępowania pracodawca powinien zgromadzić dowody potwierdzające winę pracownika. W przypadku kradzieży danych cyfrowych, narzędziem służącym pozyskaniu materiału dowodowego może być Informatyka Śledcza. Computer Forensic pozwala na pozyskiwanie oraz analizę materiału dowodowego pochodzącego z elektronicznych nośników informacji – dysków twardych komputerów, czy pamięci urządzeń mobilnych (telefonów, smartfonów, tabletów).
W ramach procedury computer Forensic możliwa jest weryfikacja zapisów aktywności pracownika na urządzeniu, a następnie jest ustalenie na przykład czy pracownik:
1.Przesyłał dane za pośrednictwem poczty elektronicznej oraz komunikatorów, jeśli tak to z kim komunikował się
2.Kopiował dane firmowe
3.Usuwał dane
4.Podłączał urządzenia zewnętrzne
W efekcie działań ekspertów computer forensic opracowywany jest raport – w celu przeprowadzenia dokładnej analizy wskazane jest zdefiniowanie słownika fraz kluczowych, w oparciu o który śledczy będą przeszukiwali cyfrowe zasoby. Tak opracowane materiały przez niezależnych specjalistów mogą służyć jako niepodważalny dowód w sprawie przeciwko nieuczciwemu pracownikowi.
