Opinie biegłych wykorzystywane są w prowadzonych postępowaniach, w których stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych.
Biegły i jego opinia
Biegły jest zatem specjalistą w danej dziedzinie, osobą posiadającą ponadprzeciętną wiedzę w wybranej tematyce. Zgodnie z treścią art. 195 kodeksu postępowania karnego Do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie. W jaki sposób weryfikowana jest wiedza biegłych? Zwykle kandydaci na biegłych muszą potwierdzić fakt posiadania umiejętności w danej dziedzinie, dokumentując je np. tytułami naukowymi, ukończonymi specjalistycznymi kursami i szkoleniami, wieloletnim doświadczeniem, publikacjami w danym temacie, czy posiadaniem statusu eksperta.
Biegły informatyk z zakresu informatyki śledczej
Zgodnie z art. 193 § 2 kpk W celu wydania opinii można też zwrócić się do instytucji naukowej lub specjalistycznej, co oznacza, że w charakterze biegłego może zostać powołana również firma specjalizująca się w wybranej branży, np. odzyskiwania danych oraz informatyki śledczej. Specjaliści w dziedzinie computer forensic mają do perfekcji opanowane zawiłości zabezpieczania oraz pozyskiwania dowodów cyfrowych z elektronicznych nośników danych. Gromadzone w ten sposób dowody mogą być wykorzystywane w postępowaniach prowadzonych przed prokuraturami i sądami, praktycznie w każdym typie spraw – cywilnych, karnych, gospodarczych, czy rodzinnych. Moc dowodowa materiałów pozyskiwanych z nośników elektronicznych ma taką samą wartość jak wykorzystywane przez setki lat tradycyjne dowody – dokumenty, zeznania świadków, czy wyjaśnienia oskarżonego. Konieczność opierania procesu dowodowego na cyfrowych środkach dowodowych wynika z postępu technologicznego oraz faktu zapisywania coraz większej ilości danych na cyfrowych nośnikach, nie zaś na papierze.
Powołany w sprawie biegły informatyk z zakresu informatyki śledczej otrzymuje od organu prowadzącego postępowanie zabezpieczony sprzęt i prowadzi nad nim badania, mające na celu ustalenie stanu faktycznego, a następnie dokonuje weryfikacji, czy możliwe jest uzyskanie z niego informacji mających znaczenie dla sprawy. W niektórych przypadkach w pierwszej kolejności nośnik musi zostać naprawiony, a dane odzyskane, by dopiero tak odtworzony materiał poddawać dalszej analizie pod kątem przydatności w prowadzonym postępowaniu.
Łańcuch dowodowy, czyli niezmienność wniosków przy zastosowaniu podobnych metod badań
Jeśli łańcuch dowodowy został przeprowadzony przez biegłego poprawnie, to każdy inny specjalista powinien osiągnąć takie same wnioski, przy zastosowaniu podobnych metod badawczych. Jednak biegły, jak każdy inny człowiek może pomylić się w swoich założeniach i analizach. Poza tym niektóre przypadki są na tyle skomplikowane, że biegłemu może zabraknąć umiejętności, wiedzy i doświadczenia niezbędnego do pozyskania z nośnika dowodu elektronicznego. Innym razem biegły może nie dysponować narzędziami, a więc oprogramowaniem i sprzętem niezbędnym do prawidłowego przeprowadzenia procesu computer forensic. Wszystko to sprawia, że opinia wydana przez biegłego, może okazać się niewystarczająca w ramach prowadzonego postępowania. W takich sytuacjach, zarówno sąd, prokurator, jak również przedstawiciel strony – adwokat lub radca prawny mogą żądać powołania nowego biegłego. Możliwość taką dopuszcza art. 201 kpk, który stanowi, iż Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych.
Jakie mogą być zatem przyczyny konieczności powołania nowego biegłego?
Powodów może być wiele, jednak u podłoża każdego z nich leży zwykle założenie wnikliwego zbadania sprawy i wydanie rzetelnej opinii. Ponowne badanie może być potrzebne w szczególności, gdy:
- Opinia wydana przez biegłego jest niepełna, niejasna, bądź niezrozumiała
Wynikiem cyfrowej analizy sądowej jest raport, zwany opinią biegłego, zawierający zakres przeprowadzonych prac, a także osiągnięte wnioski. Jednakże czasami zdarza się, że biegły będący specjalistą w dziedzinie informatyki śledczej, opracuje raport w sposób niezrozumiały dla laika, poprzez użycie zbyt wielu specjalistycznych zwrotów, bez ich odpowiedniego objaśnienia. Dlatego niekiedy adwokat, bądź radca prawny prowadzący postępowanie na rzecz swojego klienta musi skorzystać z opinii firmy, która będzie jasna, czytelna i przyczyni się do wyjaśnienia sprawy jego klienta.
- Dowód cyfrowy może dokumentować dwie alternatywne wersje zdarzeń
Celem analizy sądowej bywa niekiedy odtworzenie sekwencji przeszłych zdarzeń. Czasami zdarza się, że podobny cyfrowy ślad mogą pozostawić dwa alternatywne zdarzenia, zaś biegły przyjmuje za właściwą jedną z możliwych wersji wydarzeń, drugą ignorując, bądź zupełnie jej nie zauważając. Aby potwierdzić możliwość wystąpienia innej, niż przyjęta przez biegłego wersji wydarzeń konieczne jest ponowne przeprowadzenie analizy materiału dowodowego, która być może pozwoli na odnalezienie nowych dowodów, a co za tym idzie wyciągnięcie nowych wniosków.
- Zakwestionowanie raportu biegłego
W niektórych sprawach, zwłaszcza tych dużej wagi, kiedy klient adwokata, bądź radcy prawnego ma wiele do stracenia – grozi mu surowa odpowiedzialność karna, bądź wysokie odszkodowanie pieniężne, prawnik może próbować podważyć przedłożoną opinię i zażądać ponownego zbadania materiału cyfrowego. Profesjonalne laboratorium informatyki śledczej może dokonać własnej analizy zawartości nośników, która być może pozwoli na pozyskanie nowych informacji, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Ma to znaczenie zwłaszcza w sytuacjach, kiedy pierwotne badanie prowadzili kryminalistycy policyjni, którzy jako przedstawiciele organów ścigania są szczególnie zainteresowani pozyskaniem materiałów obciążających podejrzana osobę, które mogą przyczynić się do skazania. W takich sytuacjach adwokatom zdarza się kwestionować opinie opracowywane przez laboratoria policyjne i konfrontować je z badaniami przeprowadzanymi przez specjalistów z niezależnego rynku komercyjnego.
Współpraca z laboratorium odzyskiwania danych i informatyki śledczej – taktyczne posunięcie adwokata i radcy prawnego
Dla wyniku prowadzonego postępowania najważniejszym aspektem, jeśli chodzi o pozyskiwanie dowodów cyfrowych jest dokonanie właściwego wyboru przy poszukiwaniu nowego biegłego z zakresu informatyki śledczej, ponieważ w tym konkretnym postępowaniu kolejnej szansy już nie będzie. Nowocześni adwokaci i radcowie prawni, świadomi zmian technologicznych oraz rosnącej roli dowodów cyfrowych, powinni nawiązać i realizować stałą współpracę ze sprawdzonym laboratorium odzyskiwania danych oraz informatyki śledczej, nawet jeśli w chwili obecnej nie prowadzą sprawy z wykorzystaniem dowodów cyfrowych. Współpraca taka stanowi gwarancję bezpieczeństwa ich klientów oraz rzetelności i jakości wykonanej pracy. Z drugiej zaś strony oszczędza czas i nerwy na chaotyczne poszukiwanie odpowiedniego wykonawcy, w sytuacji kiedy zachodzi potrzeba przebadania zapisów na cyfrowych nośnikach danych.
Możliwości jaki daje informatyka śledcza są coraz szerzej doceniane przez środowisko prawnicze. Jeszcze kilka lat temu niewielu prawników zadawało sobie trud w zakresie poszukiwania dowodów cyfrowych. Dziś, zwłaszcza nowoczesne, duże korporacje prawnicze sięgają po cyfrowe dowody zawsze kiedy wymaga tego dobro ich klienta i prowadzonego postępowania.
