Reguła siedmiu złotych pytań stosowana w kryminalistyce ma na celu usystematyzowanie działań śledczych, tak by osiągnąć jak najlepsze rezultaty w ramach prowadzonego postępowania. Pytania towarzyszą śledczym na każdym etapie ich pracy – począwszy od oględzin miejsca zdarzenia, poprzez gromadzenie oraz dokumentowanie materiałów dowodowych, na opracowaniu aktu oskarżenia skończywszy.
W odniesieniu do cyfrowych dowodów pozyskiwanych z elektronicznych nośników informacji prowadzący sprawę prokuratorzy nie posiadają zazwyczaj niezbędnej wiedzy i doświadczenia pozwalającego na odczytanie i analizę cyfrowych danych. W związku z tym udział w czynnościach śledczych biorą funkcjonariusze policji lub innego rodzaju służb, bądź też biegli powoływani na mocy postanowienia prokuratorskiego pochodzący z rynku komercyjnego.
Udział biegłego z zakresu informatyki śledczej w postępowaniu jest znacznie ograniczony w stosunku do pracy organów śledczych – nie uczestniczy on bowiem w toku całego postępowania przygotowawczego, a powoływany jest wyłącznie na jakimś jego etapie, w sytuacjach wymagających posiadania specjalistycznej fachowej wiedzy z zakresu budowy i pracy nośników danych, pozyskiwania z nich informacji, a następnie analizowania, w celu stwierdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
W ostatnich latach w strukturach Policji utworzonych zostało co najmniej kilka jednostek mających na celu walkę z cyberprzestępczością oraz analizę materiałów pochodzących z elektronicznych nośników informacji – dysków twardych, czy telefonów komórkowych i smartfonów, jak Centralne Laboratorium Kryminalistyczne oraz Laboratoria Kryminalistyczne zlokalizowane przy Komendach Wojewódzkich Policji. Poza tym przy Komendzie Głównej Policji funkcjonuje Biuro do walki z Cyberprzestępczością, w kompetencjach którego leży m.in. nadzorowanie, koordynowanie i wspieranie ukierunkowanych na zwalczanie cyberprzestępczości działań prowadzonych przez komendy wojewódzkie w odniesieniu do efektywnego wykrywania sprawców czynów popełnianych przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii teleinformatycznych. W strukturach zaś Komendy Stołecznej Policji działa Wydział do Walki z Cyberprzestępczością.
Siedem złotych pytań
Zadaniem organów ścigania jest wykrywanie przestępstw oraz ściganie ich sprawców. W tym celu wykorzystują szereg uprawnień i narzędzi zagwarantowanych przepisami prawa. Wspierają się także sprawdzonymi metodami śledczymi, w tym regułą siedmiu złotych pytań, która ma za pomóc w możliwie najszybszym wykryciu sprawcy oraz rozwikłaniu sprawy. Zazwyczaj jest to możliwe dzięki uzyskaniu odpowiedzi na poniższe pytania (chociaż zapewne nie zawsze jest to łatwe):
1. Co?
Śledczy ma za zadanie ustalić co się wydarzyło? W odniesieniu do czynów z zakresu cyberprzestępczości może
być to np. czyn związany z umieszczeniem w sieci pornografii dziecięcej.
2. Gdzie?
Gdzie miało miejsce zdarzenie? Należy zatem dotrzeć do miejsca, w którym sprawca łączył się z internetem w
celu zamieszczania w sieci niedozwolonych treści.
3. Kiedy?
Kiedy doszło do zdarzenia? Kiedy sprawca zamieszczał pliki w sieci, czy było to zdarzenie jednorazowe, czy
realizowane w dłuższym okresie czasu?
4. W jaki sposób?
W jaki sposób doszło do zdarzenia? Jaka była metodologia działania sprawcy? Jak przebiegało zdarzenie?
5. Dlaczego?
Co było motywem działania sprawcy? Czy ma zaburzenia związane ze skłonnościami pedofilskimi, czy robił to
np. z ciekawości czy innych pobudek?
6. Jakimi środkami?
Przy użyciu jakich narzędzi i środków dokonano czynu? Czy sprawca wykorzystywał do zamieszczania filmów w
sieci komputera stacjonarnego, laptopa, telefonu, czy innego narzędzia?
7. Kto?
Kto jest sprawcą czynu? Czy sprawca działał w pojedynkę czy z kimś?
W przypadku czynów popełnianych za pośrednictwem sieci internet trudno w pierwszym odruchu stwierdzić kto
jest sprawcą w sytuacji kiedy w lokalizacji wskazującej na używanie danego IP zamieszkuje kilka osób.
Reguła siedmiu złotych pytań funkcjonuje w kryminalistyce już od wielu lat i z pewnością przyczyniła się do rozwikłania wielu zagadek kryminalnych. Jak widać pytania sformułowane są uniwersalnie, na dość dużym poziomie ogólności, tak by mogły mieć zastosowanie do wszelkich zdarzeń będących przedmiotem badań śledczych, np. związanych zarówno z przestępstwami przeciwko życiu i zdrowiu, gospodarczymi, czy z czynami dokonanymi przy użyciu narzędzi jakie dają nowoczesne technologie.
Śledczy z zakresu informatyki śledczej nie zajmują się wyłącznie badaniem spraw związanych z cyberprzestępczością, mogą być powoływani w każdej sprawie, w której dowody aktywności podejrzanego/oskarżonego, bądź ofiary/pokrzywdzonego zgromadzone są na elektronicznym nośniku informacji.
