Internet stał się nieodłącznym elementem naszego codziennego życia, pokolenie milenium nie zna wręcz świata bez sieci. Internet oferuje wiele dobrodziejstw – pozwala na załatwianie spraw urzędowych i związanych z życiem codziennym, przesyłanie informacji, szybki dostęp do danych oraz wiedzy. Niestety, wykorzystywany jest również do popełniania przestępstw.
Istnieje coraz szersza grupa czynów zabronionych popełnianych z wykorzystaniem sieci. Na porządku dziennym są oszustwa przy sprzedaży internetowej. Przestępcy wykorzystują również sieć do włamań na konta w bankowości elektronicznej oraz płatności z użyciem kart płatniczych bez zgody i wiedzy ich właścicieli. Znaczną grupę czynów zabronionych stanowią te związane z rozpowszechnianiem i udostępnianiem w sieci pornografii dziecięcej. Poza tym dochodzi do włamań na konta na portalach i serwisach społecznościowych, kradzieży tożsamości w sieci czy ataków hakerskich, związanych często z żądaniami okupu pod groźbą zablokowania dostępu do danych.
Prawo, choć pozostaje nieco w tyle za zagrożeniami czyhającymi w sieci, stara się wprowadzać coraz skuteczniejsze mechanizmy walki z cyberprzestępczością oraz wprowadzać surowsze kary za czyny popełniane z wykorzystaniem internetu. Służby państwowe coraz efektywniej ścigają również i ujawniają sprawców wykroczeń oraz przestępstw dokonywanych w sieci. Mundurowi wykrywają coraz więcej czynów, dokonują zabezpieczenia miejsca ich popełnienia, a często także zatrzymania sprzętu wykorzystywanego do popełnienia przestępstwa. W tej chwili dowody cyfrowe pozyskiwane z nośników elektronicznych mają jednakową wartość dowodową jak te tradycyjne. W związku z tym coraz więcej pracy mają także policyjni informatycy śledczy, których rolą jest zabezpieczanie, ujawnianie oraz analizowanie materiału dowodowego pozyskiwanego z cyfrowych nośników danych. W efekcie prac badawczych nad nośnikiem opracowywany jest raport, zawierający podsumowanie poczynionych w wyniku śledztwa ustaleń, który z powodzeniem może być wykorzystywany w prowadzonym przez organy ścigania postępowaniu oraz stanowić podstawę sporządzenia aktu oskarżenia.
Do walki z przestępczością internetową powoływane są kolejne jednostki organów ścigania – są to:
1. Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji
Jednostka prowadzi badania i analizy z zakresu wielu dziedzin, w tym z obszaru informatyki śledczej, w ramach której odczytywane są dane gromadzone na nośnikach elektronicznych oraz odtwarzana jest aktywność użytkowników w sieci. Badania informatyczne stanowią obecnie nieocenione źródło materiału dowodowego w sprawach dotyczących przestępstw gospodarczych, posiadania i rozpowszechniania pornografii dziecięcej, oszustw oraz stalkingu. Na poziomie tej jednostki wykonywana jest analiza pamięci nośników, uzyskiwanie dostępu do danych z nośników uszkodzonych oraz odczytywanie nośników zaszyfrowanych. Poza tym wydział realizuje wiele zadań o takim samych charakterze jak Laboratoria Kryminalistyczne Komend Wojewódzkich.
2. Laboratoria Kryminalistyczne Komend Wojewódzkich
To jednostki funkcjonujące na poziomie województw, realizujące również szereg działań dotyczących walki z cyberprzestępczością oraz informatyki śledczej. Zgodnie z informacją dostępną na stronie CLKP do ich kompetencji należy m.in. zabezpieczanie danych z systemów informatycznych oraz nośników elektronicznych, tworzenie kopii nośników cyfrowych, odczytywanie zawartości urządzeń mobilnych, odzyskiwanie danych usuniętych z urządzeń wyposażonych w nośniki pamięci, odzyskiwanie danych z nośników uszkodzonych, badanie sprzętu komputerowego, analiza zawartości nośników elektronicznych pod kątem legalności oprogramowania, występowania treści noszących znamiona pornografii dziecięcej.
3. Wydział do walki z cyberprzestępczością Komendy Stołecznej Policji
To jednostka skupiona głównie na walce z przestępstwami popełnianymi za pośrednictwem sieci. Do negatywnych zjawisk ujawnianych oraz ściganych przez wydział należą w szczególności:
a) Ataki hakerskie – dokonywane zazwyczaj w celu uzyskania dostępu do cudzych danych, by następnie szantażować ich właściciela
b) Złośliwe oprogramowanie – to również forma ataku na użytkowników sieci, w celu przejęcia np. danych dostępowych do bankowości elektronicznej
c) Ransomware – to rodzaj złośliwego oprogramowania szyfrującego dane w celu wymuszenia na właścicielu określonej kwoty pieniędzy pod groźbą zniszczenia informacji
d) Botnet – postać wirusa pozwalającego na przejęcie kontroli zdalnej nad komputerami w sieci, w celu wykradania z nich danych, dokonywania oszustw, czy sabotaży
e) Kradzież tożsamości poprzez wyłudzanie od użytkowników ich danych osobowych w celu posługiwania się ich tożsamością do popełniania przestępstw
f) Wyłudzanie pieniędzy – zazwyczaj poprzez oferowanie np. pracy za granicą – po ustaleniu wszystkich szczegółów ofiara ma jednak wpłacić określoną kwotę na dopełnienie ostatnich formalności, np. zorganizowanie wizy czy biletu lotniczego
g) Fałszywe oferty sprzedaży – oszuści zamieszczają często atrakcyjne oferty sprzedaży jakiegoś towaru w korzystnej cenie, bądź towaru którego najzwyczajniej nie posiadają i nie zamierzają wydać nabywcy – po wpłacie ustalonej kwoty znikają
h) Oszustwa przy użyciu SMS – zakładają wysyłanie płatnych wiadomości tekstowych, które kosztują dużo więcej niż tradycyjne smsy.
4. Biuro do Walki z Cyberprzestępczością Komendy Głównej Policji
Podstawowym zadaniem jednostki której jest walka z przestępstwami dokonywanymi przy wykorzystaniu nowych technologii. W tym zakresie ma prowadzić czynności operacyjno – rozpoznawcze oraz uczestniczyć we wspieraniu, nadzorowaniu oraz koordynowaniu działania jednostek terenowych policji. Koordynuje także działania o zasięgu ogólnokrajowym oraz międzynarodowym oraz implementuje najnowocześniejsze mechanizmy walki z cyberprzestępczością. Do głównych zadań należy także proponowanie rozwiązań prawnych skierowanych na walkę z grupą przestępstw popełnianych z wykorzystaniem nowych technologii oraz internetu.
5. Struktury do walki z przestępczością internetową w Prokuraturze Krajowej oraz z Prokuraturach Okręgowych
Działa w walce z cyberprzestępczością wytoczyła także Prokuratura Krajowa, która w ramach Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji szczególny nacisk kładzie na wykrywanie tego rodzaju czynów zabronionych. Działania te wspomagane są przez Prokuratury Okręgowe i Rejonowe, tak by walka z cyberprzestępcami była możliwie najskuteczniejsza.
Choć przestępcy wymyślają coraz to nowsze metody oszustw oraz wyłudzeń dokonywanych za pośrednictwem sieci, prawo stara się nadążać za zagrożeniami, które niesie życie. Także organy ścigania stale optymalizują swe struktury, by ujawnianie i wykrywanie przestępstw w cyber wymiarze realizowane było na możliwie najwyższym poziomie.
