W postępowaniu karnym biegłym może być każda osoba posiadająca tzw. wiadomości specjalne wymagane dla stwierdzenia okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
KIM JEST BIEGŁY?
Pojęcie wiadomości specjalnych jest dosyć szerokie, a sam kodeks postępowania karnego nie definiuje go. Przyjmuje się, że wiadomości specjalne obejmują wiedzę wybiegającą poza standardową znajomość określonego zagadnienia. Biegłym jest osoba z doświadczeniem w wybranej dyscyplinie, uznana za eksperta. O uznaniu za biegłego nie decyduje samo świadectwo ukończenia studiów czy szkolenia w danym zakresie, ale zgodnie z treścią art. 195 k.p.k., posiadanie odpowiedniej wiedzy w danej dziedzinie.
RODZAJE BIEGŁYCH
Biegli dzielą się na:
1. Biegłych sądowych – ustanawianych na okres pięciu lat przez prezesa sądu okręgowego. Biegły, po udokumentowaniu kwalifikacji oraz złożeniu przyrzeczenia, wpisywany jest na listę biegłych sądowych prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego. Listy tworzone są według poszczególnych gałęzi nauki, techniki oraz innych umiejętności.
2. Biegłych ad hoc – ustanawianych incydentalnie do konkretnej sprawy
OPINIA BIEGŁEGO
Zadaniem biegłego jest przeprowadzenie ekspertyzy, czyli badania, a następnie wydanie opinii – ustnej bądź pisemnej. W celu wydania opinii organ procesowy udostępnia biegłemu akta sprawy, w zakresie niezbędnym do jej wydania.
O wydanie opinii można zwrócić się również do instytucji naukowej lub specjalistycznej. W zakresie prowadzenia badań, pozyskiwania i analizy dowodów pochodzących z elektronicznych nośników informacji sądy oraz prokuratury, w charakterze biegłych powołują często podmioty komercyjne, specjalizujące się w odzyskiwaniu danych oraz informatyce śledczej. O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego organ wydaje postanowienie, w którym wskazuje m.in. przedmiot i zakres ekspertyzy oraz w miarę potrzeby szczegółowe pytania.
W odniesieniu do elektronicznych nośników informacji zdefiniowanie pytań niezwykle ułatwia pracę biegłych, bowiem przeszukując niejednokrotnie tysiące plików mogą ograniczyć pole badań do odpowiedniego sformułowania fraz kluczowych.
PROWADZENIE BADAŃ
Od biegłego oczekuje się przede wszystkim obiektywizmu oraz zachowania podczas badania najwyższej staranności oraz profesjonalizmu. W związku z tym, przed przystąpieniem do badania nośnika elektronicznego, konieczne jest zastosowanie blokera, dającego gwarancję, że dane na nośniku nie ulegną modyfikacji. Zastosowanie profesjonalnych rozwiązań sprzętowo – technicznych uniemożliwia zniekształcenie analizowanych danych cyfrowych i zapewnia niezmienność zawartości materiału dowodowego w każdej fazie prowadzonych prac badawczych.
W efekcie prac analitycznych biegły opracowuje raport, zawierający w szczególności sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski, w tym zastosowane metody badawcze oraz odpowiedzi na zadane pytania. Po wydaniu opinii, biegli mogą być wezwani do udziału w postępowaniu i w razie potrzeby przesłuchiwani w charakterze biegłych.
OBIEKTYWIZM BIEGŁEGO
Podkreślić należy, ze rolą biegłego nie jest poszukiwanie dowodów na siłę, ale rzetelne przedstawienie sytuacji zastanej na elektronicznym nośniku danych.
Istotą analizy prowadzonej w ramach informatyki śledczej jest bowiem ustalenie aktualnego stanu faktycznego na nośniku i udzielenie odpowiedzi na stawiane pytania. Nie oznacza to jednak, iż zawsze będą to odpowiedzi jakich oczekiwał podmiot zlecający prace badawcze (np. potwierdzających winę podejrzanego). Może się bowiem zdarzyć i tak, iż przeprowadzona analiza wykaże, że nośnik nie zawiera informacji o których mowa w postanowieniu o powołaniu biegłego.
Niemniej jednak, z punktu widzenia istoty analizy forensic, badanie zostanie wykonane prawidłowo, ponieważ pozwoliło na poczynienie konkretnych ustaleń, co zostanie uwzględnione w przygotowanej przez biegłego opinii.
CO MOŻNA USTALIĆ W RAMACH BADANIA ELEKTRONICZNYCH NOŚNIKÓW DANYCH?
W efekcie prac prowadzonych przez biegłych w ramach badania nośników elektronicznych można ustalić w szczególności:
1. Czy na nośniku występują dokumenty zawierające określone treści, np. dokumenty, obrazy, filmy
2. Czy na nośniku znajdują się zdjęcia o charakterze pedofilskim, jeśli tak to kiedy i z jakiego źródła zostały pozyskane
3. Czy na nośniku znajduje się korespondencja mailowa z wybranym użytkownikiem lub o określonej treści
4. Czy na nośniku znajdują się zapisy korespondencji prowadzonej przy użyciu wybranych komunikatorów z określonym użytkownikiem lub o wskazanej treści
5. Czy na nośniku znajdują się informacje wskazujące na kopiowane bądź udostępnianie wybranych danych
6. Czy na nośniku znajdują się informacje świadczące o usunięciu danych przez użytkownika – ewentualnie czy jest możliwość ich odzyskania
ZASTOSOWANIE INFORMATYKI ŚLEDCZEJ W PROCESIE CYWILNYM
Zakres badań prowadzonych w ramach informatyki śledczej jest niezwykle szeroki, a analiza biegłego nie musi ograniczać się wyłącznie do spraw prowadzonych w ramach postępowania karnego.
Usługi informatyki śledczej można wykorzystać z powodzeniem także w postępowaniu cywilnym (np. kradzież danych przez konkurencję, sprawy rozwodowe), a także w sprawach z zakresu prawa pracy (np. wykasowanie danych przez pracownika przed zakończeniem stosunku pracy).
