We współczesnym świecie na materiał dowodowy składają się nie tylko tzw. dowody analogowe, ale przede wszystkim dokumenty i materiały cyfrowe zapisywane i przechowywane w pamięciach elektronicznych nośników danych.
CZYM JEST INTERNET RZECZY?
Internet rzeczy (Internet of Things, stąd skrót IoT) to nowy trend rozwijający się w wysoko rozwiniętych społeczeństwach informacyjnych, polegający na wykorzystywaniu w codziennych czynnościach coraz większej ilości urządzeń i sprzętów, które mogą generować, przechowywać, bądź przetwarzać dane cyfrowe dzięki dostępowi do sieci komputerowej, bądź internetu. Do przedmiotów tego typu zalicza się między innymi sprzęt gospodarstwa domowego, zestawy składające się na wyposażenie smart domów, smart pojazdów, czy smart miast, a także wiele drobnych urządzeń codziennego użytku, jak smartzegarki, czy inteligentne bransoletki, monitorujące aktywność fizyczną, bądź podstawowe funkcje życiowe ich użytkowników. Katalog ten jest oczywiście otwarty i stale rozszerza się o kolejne smart gadżety trafiające do sprzedaży.
PRZEDMIOTY INTERNETU RZECZY PRZETWARZAJĄ DUŻE ILOŚCI DANYCH CYFROWYCH
Współczesny świat wykorzystuje ogromne ilości urządzeń nowych technologii podłączonych do sieci (dziś na jednego użytkownika przypadają dwa urządzenia, choć szacuje się, iż w ciągu najbliższych lat będzie ich aż pięć!), które wytwarzają niezliczone ilości danych cyfrowych (zakłada się, że w 2025 roku będzie ich 175 ZB).
Przedmioty te wyposażone są w elektroniczne nośniki danych, w pamięciach których zapisywane są pliki zawierające informacje o użytkownikach, w tym ich nawykach, upodobaniach, trybie życia, miejscach pobytu, powiązaniach i kontaktach, gustach muzycznych, czy realizowanych zakupach. Jeśli urządzenie zostanie zsynchronizowane z kalendarzem członków rodziny, to z łatwością można uzyskać również dane o znajomościach i relacjach domowników, a także gdzie i z kim spędzają swój czas. Z kolei przeanalizowanie list zakupów np. smart lodówki pozwoli na wysnucie wniosków o nawykach żywieniowych, trendach w odżywianiu rodziny, czy jej statusie materialnym.
ELEKTRONICZNE MATERIAŁY DOWODOWE W ŚWIECIE NOWYCH TECHNOLOGII
Postępowi technologicznemu nieustannie stara się dotrzymać kroku prawo. I choć z oczywistych względów pozostaje ono zwykle nieco w tyle za zmianami technologicznymi, to polskie ustawodawstwo reguluje szereg obszarów na styku prawa i nowych technologii. I nawet jeśli jakieś zagadnienie nie zostało jeszcze usankcjonowane w ustawie, to o ile to możliwe, w wielu sytuacjach stosuje się wykładnie rozszerzającą, pozwalająca na odpowiednie traktowanie nowego trendu, bądź zjawiska z sytuacją już uregulowaną.
Tak właśnie jest z dowodami elektronicznymi, zapisywanymi na cyfrowych nośnikach danych, jak dyski twarde, dyski SSD, karty pamięci, pendrive, dyktafony, czy telefony komórkowe i smartfony. Oczywiście katalog sprzętów wyposażonych w pamięci elektroniczne stale rośnie, a wraz z rozwojem technologicznym trafiają do niego kolejne przedmioty – w tej chwili zasilają go również przedmioty internetu rzeczy.
Kodeks postępowania karnego nie zawiera definicji dowodu, choć oczywiście doktryna i teoria prawa karnego wypracowała ich kilka. Za Tylmanem i Grzegorczykiem przyjmuje się, iż dowodem w procesie karnym jest „każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący dokonaniu ustaleń mających znaczenie dla rozstrzygnięcia”. Sam kodeks postępowania karnego wymienia szereg środków i czynności dowodowych, a wśród nich zatrzymanie rzeczy i opinia biegłego.
Zgodnie z art. 217. § 1. Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie … należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach niecierpiących zwłoki – także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu.
Z kolei na podstawie art. 236a kpk Przepisy dotyczące zatrzymania rzeczy stosuje się odpowiednio do dysponenta i użytkownika urządzenia zawierającego dane informatyczne lub systemu informatycznego, w zakresie danych przechowywanych w tym urządzeniu lub systemie albo na nośniku znajdującym się w jego dyspozycji lub użytkowaniu, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną.
CYFROWE DOWODY POZYSKIWANE Z PRZEDMIOTÓW INTERNETU RZECZY
W związku z powyższym, w chwili obecnej dowodem są już nie tylko zeznania świadków, wyjaśnienia oskarżonego, czy dokumenty papierowe, ale w coraz większym zakresie również materiał dowodowy obejmujący dane informatyczne, pozyskiwany z urządzeń i przedmiotów wyposażonych w pamięci cyfrowe, w tym z urządzeń internetu rzeczy.
W analizie i interpretacji zapisów na elektronicznych nośnikach danych pomocna bywa informatyka śledcza – badania nośników elektronicznych pod kątem występowania na nich określonych treści prowadzone są zarówno przez specjalne przygotowane do jednostki policji oraz różnego rodzaju służb, jak również podmioty komercyjne – indywidualnych biegłych i firmy świadczące usługi odzyskiwania danych i computer forensic.
Przedmioty Internetu Rzeczy ułatwiają i automatyzują życie współczesnego człowieka, pozwalają oszczędzać czas i realizować za niego wiele czynności i bieżących spraw z obszaru życia codziennego. Jednocześnie urządzenia te gromadzą bardzo dużo informacji o użytkowniku, które mogą dostarczyć organowi rozległej wiedzy o nim i stanowić obciążający go elektroniczny materiał dowodowy.
